شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در مواردی به دلیل نیاز یا به هر دلیل دیگری، وسیله‌ای را از یکی از دوستان یا آشنایان خود گرفته باشید تا به طور رایگان و بدون دادن مبلغی در ازای آن، از آن استفاده کرده و پس از مدتی، آن را به وی پس بدهید. به این اقدام در اصطلاح علم حقوق، عاریه گفته می‌شود.
همان‌طور که می‌دانید هر قراردادی غالبا دارای دو طرف است. قرارداد عاریه هم یکی از این قراردادهاست. در این قرارداد یک طرف عقد به طرف دیگر اجازه می‌دهد از مال او به صورت مجانی و بدون دریافت وجهی بهره‌مند شود و استفاده کند.در این بخش از مجله دلتا قصد داریم به قرض دادن قانونی بپردازیم.
خصوصیات قرارداد عاریه
در قرارداد عاریه، مالکیت شی منتقل نمی‌شود، بلکه صرفا اجازه بهره‌مندی و استفاده داده می‌شود.
همچنین در این قرارداد اصل آن است که طرف بدون پرداخت وجهی و به‌صورت مجانی از شی و مال استفاده کند. اما عریه دهنده می‌تواند شرط کند که، مبلغی یا ما به ازایی به او پرداخت شود. به عبارت دیگر، عاریه می‌تواند مجانی نباشد.
برای اینکه قرارداد عاریه به شکل صحیح انجام شود، لازم است که طرفین، اهلیت انعقاد قرارداد (عقل، بلوغ، اختیار) را داشته باشند.
حتی شخصی که عقل معاش ندارد (نمی‌تواند سود و زیان مادی و مالی خود را به‌درستی درک نماید) نمی‌تواند خودش بدون اجازه پدر (پدر یا جد پدری یا وصی منصوب یکی از آنها) یا قیم، عقد را بپذیرد.
آثار قرارداد عاریه
۱. تعهدات گیرنده عاریه
استفاده از کالاهایی که به عاریه داده می‌شود، باعث کهنگی و فرسایش مال می‌شود و از قیمت آن کم می‌کند. مانند سوار شدن ماشین یا پوشیدن لباس یا استفاده از فرش و اسباب و وسایل خانه.
اگر استفاده از آن طولانی شود، مسلما فرسوده و کهنه می‌شود. در این صورت این سؤال مطرح می‌شود که باید شخص عاریه گیرنده، هزینه آن را بپردازد یا خیر.
در اینجا قانون می‌گوید اگر استفاده از کالا در حدود اذن و اجازه عاریه دهنده صورت گیرد، عاریه گیرنده، در مقابل استهلاک شی امانت داده‌شده، مسئولیتی ندارد. اما در مورد مالی که قرض داده شده، اگر به‌طور کلی تلف شود و دیگر نتوان از آن استفاده‌ای برد، موضوع متفاوت می‌شود.
ظاهر عاریه آن است که مالِ به امانت گرفته شده پس از استفاده به مالک آن بازگردانده شود. بنابراین عاریه‌گیرنده نمی‌تواند باعث تلف مال شود.
بنابراین اگر مال مورد عاریه از بین برود، عاریه‌گیرنده مسئول تلف مال است. اگر تلف مال، بدون تقصیر و کوتاهی عاریه‌گیرنده اتفاق بیفتد، در این‌صورت مسئولیتی ندارد.
۲. تعهدات عاریه‌دهنده
اگر به‌دلیل وجود عیب در مالِ عاریه داده شده، به عاریه‌گیرنده آسیبی وارد شود، درحالی که عاریه‌دهنده به آن عیب آگاه باشد، باید هزینه خسارت وارده شده به عاریه گیرنده را بپردازد.
به عبارت دیگر، بایستی طبق عرف، مقصر شناخته شود. همچنین اگر در استفاده از مال مورد عاریه، نیازمند آگاهی‌بخشی و دادن اطلاعات لازم به عاریه‌گیرنده باشد و عاریه‌دهنده در این امر کوتاهی کند، دراین‌صورت نیز مسئول است.
پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با نکات حقوقی در این زمینه، “اجاره به شرط تملیک راهی برای خانه دار شدن” را مطالعه کنید.
