مواردی که از نظر قانونی مانعی بر سر راه ازدواج افراد است عبارتند از شوهر داشتن، عده زن، قرابت و خویشاوندی در حدودی که قانون تعیین کرده، مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق، داشتن چهار زن دائمی، کفر، لعان و احرام که در ادامه هر یک توضیح داده شده است.
ازدواج یکی از مراحلی است که ممکن است افراد در زندگی خود آن را تجربه کنند. اما گاهی بر سر راه ازدواج موانعی ایجاد می‌شود که برخی از آن ها موانع فردی ازدواج نیستند بلکه کاملاً قانونی و حقوقی به حساب می‌آیند. به این معنا که قانونگذار در شرایط خاصی عقد ازدواج را ممنوع اعلام کرده است. برای آشنایی بیشتر با موانع ازدواج در ادامه با مجله دلتا همراه باشید.
موانع ازدواج چیست؟
ازدواج افراد با یکدیگر در شرایطی توسط قانون منع شده و برای زن و مرد در صورت اطلاع از قانون و سرپیچی از آن مجازات در نظر گرفته شده است. این موانع قانونی عبارتند از شوهر داشتن، عده زن، قرابت و خویشاوندی در حدودی که قانون تعیین کرده، مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق، داشتن چهار زن دائمی، کفر، لعان و احرام که در ادامه هر یک توضیح داده شده است.
شوهر داشتن (تأهل)
ازدواج با زن شوهردار، غیر قانونی است. در واقع اگر چه تعدد زوجات برای مرد، در حقوق ما با وجود شرایطی پذیرفته شده است، ولی چند شوهری به هیچ وجه مجاز نیست. بنابراین ازدواج با زن شوهردار جرم است و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است. زن و مرد که مرتکب این عمل شوند، به ۶ ماه تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی از ۳ تا ۱۲ میلیون ریال محکوم خواهند شد.
داشتن چهار زن دائمی
در قانون ایران تعدد زوجات به چهار زن دائمی محدود شده و ازدواج دائم با همسر پنجم موجب باطل شدن ازدواج مجدد می‌شود.
عده زن
طبق قانون عده عبارت است از مدتی زمانی است که بعد از طلاق یا فوت شوهر باید سپری شود و زن تا زمانیکه این مدت تمام نشده حق ازدواج مجدد ندارد. بنابراین در عده بودن زن یکی از موانع ازدواج به شمار می‌آید. عده دو نوع است: عده وفات و طلاق.
در عده وفات زن بعد از مرگ شوهر باید برای ازدواج مجدد صبر کند که اصولا چهار ماه و ده روز است. شایان ذکر است در خصوص این که زن نباید در مدت عده ازدواج کند دلایلی ذکر شده که در زیر به آن ها اشاره شده است.
۱. جلوگیری از اختلاط نسل ایجاب می کند که زن تا مدتی پس از منحل شدن عقد ازدواج نتواند شوهر کند.
۲. عده طلاق گاهی مهلتی برای تفکر و بازگشت به زندگی زناشویی است. در این مدت زن و شوهر می‌توانند درباره خانواده، سرنوشت خود و فرزندان شان بیشتر بیندیشند و قانون به شوهر این اجازه را داده که در صورت پشیمانی از طلاق، با رجوع به همسر خود، اثر طلاق را از میان برده و زندگی مشترک را آغاز کنند.
ازدواج با نزدیکان (اقارب)
طبق قانون، ازدواج با خویشاوندان نسبی و سببی ممنوع و یکی از موانع ازدواج پسران و دختران است. شایان ذکر است که اگر کودکی، شیر زنی غیر از مادر خود را با شرایط خاصی بنوشد، به آن زن (دایه) و بستگان او محرم می‌شوند که به آن ها محرم رضاعی یا شیری گفته می‌شود.
شرایط شیرخوارگی محرمیت
۱. شیر دایه، در نتیجه ازدواج و بارداری شرعی و حلال باشد. بنابراین اگر زنی از راه غیر شرعی زایمان کند، به کودک محرم نمی‌شود.
۲. کودک، شیر را به طور مستقیم بنوشد. اگر را در ظرف به او بدهند، محرم نمی‌شود.
۳. دایه هنگام شیر دادن، زنده باشد. بنابراین اگر کودک، همه یا برخی از نصاب شیرخوارگی را از زن مرده تغذیه کند، با دایه محرم نمی‌شود.
۴. سن کودک شیرخوار از ۲۴ ماه قمری، تجاوز نکرده باشد.
مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق
طبق قانون مدنی، زنی که سه مرتبه متوالی همسر یک نفر بوده و از یکدیگر طلاق بگیرند، برای همیشه نسبت به یکدیگر نامحرم می‌شوند مگر اینکه با شخص دیگری عقد ازدواج دائم صورت بگیرد و پس از وقوع رابطه جنسی با او به دلیل طلاق یا فسخ یا فوت شوهر، از وی جدا شود. که در این حالت می‌تواند دوباره با شوهر سابق خود ازدواج کند.
کفر ؛ از موانع ازدواج
کفر عبارت است از ناباوری به اسلام و کافر کسی است که به یکی از اصول اسلام یا یکی از ضروریات آن اعتقاد نداشته باشد. قانون مدنی ازدواج زن مسلمان را با مرد غیر مسلمان ممنوع کرده است. هرگاه زن و شوهر هر دو کافر باشند و زن مسلمان شود، نمی‌تواند به زندگی زناشویی با مرد کافر ادامه دهد و در این صورت ازدواج باطل خواهد شد.
لعان
لعان در لغت به معنی ناسزا گفتن و نفرین کردن به یکدیگر است و در اصطلاح حقوقی آن است که زن و شوهر با سوگندهای ویژه ای یکدیگر را لعنت کنند. لعان هنگامی محقق می‌شود که شوهر به زن نسبت زنا دهد، یا فرزندی را که زن به دنیا آورده است از خود نفی کند. در چنین مواردی مرد در دادگاه چهار بار سوگند یاد می کند که راست می‌گوید و بار پنجم می گوید: لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم. آن گاه زن چهار بار سوگند می‌خورد که مرد دروغ می‌گوید، سپس می‌گوید : خشم خدا بر من اگر او راست گفته باشد. پس از انجام این مراسم زن و شوهر برای همیشه نسب به یکدیگر نامحرم هستند و فرزند مورد لعان هم به شوهر تعلق نخواهد داشت.
یکی از موانع ازدواج احرام است
احرام یکی از موانع ازدواج از دیدگاه اسلام است. احرام در اصطلاح به مناسک حج گفته می‌شود. ماده ۱۰۵۳ قانون مدنی در این زمینه مقرر می‌دارد: عقد در حال احرام باطل است و اگر زن و مرد به این موضوع آگاه باشند، برای همیشه نسبت به یکدیگر حرام هستند و دیگر نمی‌توانند ازدواج کنند.
مطالب بیشتر در مجله حقوقی دلتا...
